Tạo lập thị trường - Giả thuyết gây tranh cãi
Mơ hồ và Ám ảnh - Ít người thấy, nhiều người tin
SUNDAY WISDOM - nơi Quân Sư Chứng Khoán chia sẻ một cách chuyên sâu hơn về nhiều chủ đề khác nhau liên quan đến lĩnh vực đầu tư chứng khoán. Truyền tải được những tri thức có giá trị cho quý độc giả dù chỉ là một mảnh nhỏ là mục đích của tôi.
Giả thuyết gây tranh cãi về “LÁI” - Những người có khả năng điều khiển thị trường chứng khoán.
Nếu một người hoàn toàn xa lạ đến với thị trường chứng khoán thì ắt sẽ phải dành ra vài ngày để nghe ngóng những cuộc nói chuyện, trao đổi của các nhà đầu tư và những người kinh doanh chứng khoán hòng thu thập thông tin về nguyên nhân của những biến động về giá cả. Trong khoảng thời gian ngắn ngủi này có lẽ câu hỏi cấp bách nhất trong đầu họ sẽ là: “‘Lái là ai? Những người được tin là điều khiển được giá cả theo ý mình”. Đi đến đâu ta cũng nghe về “LÁI”. Cả các chuyên gia lẫn những tay nghiệp dư sẽ cho anh ta biết rằng “LÁI” đang tích lũy cổ phiếu hay đang phân phối cổ phiếu. Cả những nhà đầu tư điềm tĩnh nhất cũng có thể cho anh ta biết rằng, mặc dù thị trường hiện tại đang rất ảm đạm, chắc chắn “LÁI” sẽ phải tạm thời kéo thị trường lên cao nhằm tống khứ lượng cổ phiếu khổng lồ mà “LÁI” đang nắm giữ đi.
“LÁI” ở đây còn được được biết đến với cái tên tạo lập thị trường. Lý thuyết về “LÁI” xem ra rất phổ biến cả trong giới đầu tư chuyên nghiệp cũng như những người mới vào nghề. Đôi lúc vẫn xảy ra tranh cãi về lý do tại sao, nhưng bản thân điều đó đang được nhiều người coi là sự thật hiển nhiên không thể chối cãi. Cho dù “LÁI” có là một truyền thuyết hay là một thực thể rõ ràng hiện hữu đi chăng nữa thì rất nhiều người cũng đang kiếm tiền nhờ nghiên cứu thị trường xét từ lăng kính này.
Vậy thật sự có ai đó hay một tổ chức nào thật sự điều khiên được thị trường theo ý muốn của mình hay không?
Tìm kiếm hay xác định nguồn gốc cũng như dấu vết của những thế lực nắm quyền kiểm soát như thế là điều không thể. Bởi các thị trường chứng khoán trên thế giới thường diễn biến tương tác với nhau thành những chu kỳ liên hoàn, nếu quả có một thế lực nào như thế thì hẳn nó phải là liên minh tài chính lớn có tầm cỡ toàn cầu, nắm quyền kiểm soát tất cả các thị trường chứng khoán lớn trên thế giới. Một nhà quan sát bình thường có lẽ cũng sẽ thấy khó mà tiêu hóa được một giả thuyết như vậy.
Khi thảo luận về danh tính của “LÁI”, chúng ta buộc phải chấp nhận những sự thật hiển nhiên như nó vốn có mà không cố nhào nặn ra những lý thuyết tốt đẹp và chuẩn mực theo ý mình. Khái niệm “LÁI” có chút cơ sở thực tế nếu được hiểu theo ba nghĩa.
Thứ nhất, “LÁI” có thể và thường được hiểu là những chủ thế (cá nhân hay tổ chức) đang nắm giữ số lượng lớn cổ phần tại một doanh nghiệp nào đó trên sàn (bao gồm cả chủ doanh nghiệp). Họ chính là những người có mối liên hệ trực tiếp với các lệnh chào bán và mua, lập nhóm nhằm kiểm soát một cổ phiếu nào đó hay những cá nhân đơn lẻ đang thao túng cổ phiếu. “LÁI” lúc này có thể thực hiện một hoặc đồng thời những thủ đoạn sau để thao túng giá cổ phiếu:
Giao dịch "lòng vòng" (churning):
Đây là hành vi thực hiện nhiều giao dịch mua và bán cùng một loại cổ phiếu trong một thời gian ngắn nhằm tạo cảm giác có nhiều hoạt động giao dịch để thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư khác.
Tạo cung cầu giả tạo:
Người thao túng có thể lập ra nhiều tài khoản khác nhau hoặc liên kết với các bên khác để mua và bán cổ phiếu cùng lúc, tạo ra khối lượng giao dịch lớn và làm tăng/giảm giá cổ phiếu một cách giả tạo. (Trường hợp điển hình nhất là case FLC đầy tai tiếng một thời đã bị phanh phui năm 2022, Trịnh Văn Quyết đã chỉ đạo em gái mình dùng đến tận 500 tài khoản chứng khoán ảo để thực hiện hành vi thao túng giá cổ phiếu).
Lan truyền tin đồn sai lệch:
Người thao túng có thể tung tin đồn, thông tin giả mạo, hoặc đưa ra các dự báo sai lệch về tình hình tài chính của công ty để tác động đến tâm lý nhà đầu tư. Thông tin sai có thể được lan truyền qua mạng xã hội, báo chí, hoặc diễn đàn tài chính.
Thao túng thông qua báo cáo tài chính:
Một số công ty có thể làm giả hoặc thổi phồng báo cáo tài chính để làm tăng giá trị cổ phiếu của mình. Điều này có thể lừa dối các nhà đầu tư, khiến họ tin rằng công ty đang hoạt động tốt hơn thực tế.
Trong trường hợp này thì LÁI chính là những kẻ vi phạm pháp luật, và trong những năm qua rất nhiều trường hợp đã bị xử tội để bảo toàn sự minh bạch cho thị trường chứng khoán.
Thứ hai, một khía cạnh khác, “LÁI” có thể là những cá nhân tổ chức lắm tiền (big boys) - kiểu lái mà họ sử dụng cung và cầu thực của mình để dẫn dắt giá cả. Giả sử, họ quan sát thấy có rất ít các lệnh chào mua cổ phiếu. Dù giá có giảm nhưng thanh khoản vẫn không được cải thiện và chỉ có một số rất ít lệnh mua và bán được khớp ở mức giá cao. Họ bắt đầu cảm thấy rằng nếu không có biến động lớn nào xảy ra thì cổ phiếu sẽ không giảm giá mạnh. Một điều tự nhiên mà họ có thể làm đó là mua vào mỗi khi giá xuống thấp. Vậy là ngay khi cổ phiếu được chào bán với giá hời, họ sẽ ngay lập tức chộp lấy. Kết quả của sự “vơ vét” này là cổ phiếu bắt đầu trở nên khan hiếm và các nhà kinh doanh trên thị trường bắt đầu tin rằng giá sẽ tăng lên. Họ bắt đầu “làm giá”. Điều này hoàn toàn không khó bởi tất cả họ trong thời điểm này đều đang đồng tình ủng hộ một mặt bằng giá cao hơn. Cuối cùng, bằng cách nắm lấy mọi cơ hội thuận lợi có thể, họ đã đẩy giá cổ phiếu lên khoảng hai tới ba điểm mà không cần phải mua vào lượng cổ phiếu nhiều hơn những gì họ mong muốn. Nếu một biến động như vậy lại được tiếp nối bởi một biến động khác, thị trường có thể dễ dàng tăng lên mười điểm mà không cần bất cứ một sự thay đổi thực sự nào trong triển vọng kinh doanh của cổ phiếu – mặc dù một thay đổi như vậy có thể chính là nguyên nhân khiến cổ phiếu trở nên khan hiếm trước khi biến động về giá cả này diễn ra.
Trường hợp này hoàn toàn hợp lệ và hợp pháp và thậm chí có vai trò tích cực, quan trọng trong vận động của cổ phiếu khi mà dòng tiền lớn, thông minh thực hiện vai trò dẫn dắt của mình bằng cung cầu thật sự. Cũng chính những hành vi này đã mở ra cả một lĩnh vực nghiên cứu về dòng tiền thông minh trong phân tích kỹ thuật để tìm ra những dấu vết của họ để lại và kiếm tiền từ đó. Đây cũng là nguồn cơn của câu nói khá nổi tiếng trên TTCK mà ở phiên bản Việt Nam thường dùng là: “Cổ không lái như gái không chồng”.
Thứ ba, “LÁI” có thể được hiểu một cách đơn giản là các nhà đầu cơ và đầu tư nói chung – một tập hợp hỗn tạp rất nhiều cá nhân thuộc nhiều thành phần khác nhau, rải rác khắp nơi trên toàn thế giới, trong đó mỗi người đều đóng góp một phần rất nhỏ bé của mình vào những cơn biến động giá cả trên thị trường chứng khoán. Xét theo quan điểm này thì ta có thể hoàn toàn chắc chắn về sự tồn tại của “LÁI” và “LÁI” ở đây cũng chính là những khách hàng đích thực trên thị trường chứng khoán - và mọi thứ tuân theo quy luật cung cầu tự nhiên với nhiều cấu thành khác nhau, lớn có nhỏ có và tác động tất nhiên sẽ tỷ lệ thuận với quy mô nguồn vốn nhưng sẽ không có một thế lực nào đủ sức thao túng theo ý muốn. Bạn hay tôi hay bất cứ một nhà tài phiệt giàu có nào cũng có thể đưa ra một mức giá cho cổ phiếu của mình, nhưng không thể bắt “LÁI” phải mua chúng, trừ khi “LÁI” thực sự có nhu cầu và sức mua.
Tôi là LÁI và quý độc giả cũng vậy nếu chúng ta tham gia vào lực lượng cung hoặc cầu.
Tổng kết lại, một điều mà Quân Sư Chứng Khoán muốn nhấn mạnh và có lẽ sẽ khiến nhiều nhà đầu tư bất ngờ rằng cả 3 loại “LÁI” trên đều tồn tại trên TTCK. Với mỗi cổ phiếu sẽ có một kiểu LÁI khác nhau quyết định vận mệnh của cổ phiếu đó và chúng ta hoàn toàn có thể nhận biết điều này một cách tương đối chính xác (có thể sẽ chia sẻ ở một bài viết khác).
KHÔNG ai thao túng được thị trường cả
Như chia sẻ ở trên thì trong mọi trường hợp, luôn có một khái niệm về “LÁI” giúp chúng ta có cơ sở để lý giải những gì đang diễn ra đối với một cổ phiếu riêng lẻ. Trong trường hợp một chiến dịch lớn đang được tiến hành, lý thuyết về “LÁI” chắc chắn sẽ giúp ích rất nhiều trong quyết định tích lũy hay phân phối cổ phiếu. Nhưng ở quy mô rộng hơn về thị trường chứng khoán thì sao?
Ở quy mô lớn hơn cấp độ toàn thị trường, nhiều người cho rằng “LÁI” là liên minh các tay to đầy quyền lực, những người có thể cùng lúc tiến hành những chiến dịch có quy mô lớn trên thị trường chứng khoán. Có thể nói rằng một liên minh bền vững và cố định như thế chắc chắn không tồn tại, mặc dù hoàn toàn không dễ dàng để chứng minh điều này. Tuy nhiên, khi một thế lực lớn nhưng đơn lẻ nào đó nắm quyền kiểm soát thị trường, những thế lực khác sẽ tạm thời chấp nhận khoanh tay đứng nhìn hoặc cùng tham gia nhưng với quy mô nhỏ hơn hoặc chờ đợi cơ hội thuận lợi để đón đầu xu hướng mới. Một thỏa thuận rõ ràng giữa các nhóm lợi ích trên thị trường chắc chắn là điều không thể, trừ khi chúng phục vụ cho những lợi ích cụ thể và tạm thời. Mà những mục đích như thế càng không có nhiều bởi các nhà tài phiệt hay tổ chức lớn này chẳng mấy tin tưởng lẫn nhau và bản thân mỗi liên minh lợi ích dạng này cũng chỉ là một sự ràng buộc không chắc chắn của rất nhiều thành phần đa dạng với một điểm chung duy nhất – quyền kiểm soát vốn. Một liên minh như thế không phải là một đội quân, kẻ phản bội không bao giờ bị đưa ra tòa án binh và bị xử bắn. Đó là một kiểu băng nhóm, và nó cần được dẫn dắt chứ không phải chỉ huy. Tất nhiên kẻ phản bội bị phát hiện cũng có thể bị xử tử, song chỉ về mặt tài chính, nhưng trong thị trường chứng khoán, kẻ phản bội không thể bị phát hiện. Trừ khi hoạt động của hắn ta quá công khai và diễn ra trên quy mô lớn, còn không hắn sẽ luôn ẩn mình khỏi sự chú ý của đồng minh. Xét từ phương diện này thì “LÁI” có lẽ không thường xuyên hoạt động một cách có hiệu quả trên thị trường. Các chiến dịch lớn thường chỉ được tiến hành một cách an toàn ở những thời điểm mà tại đó viễn cảnh tương lai được đảm bảo chắc chắn ở một mức độ nhất định nào đó. Một khi tương lai còn bị bỏ ngỏ, khi hàng loạt các sự kiện hỗn độn vẫn thường xuyên xen vào đời sống chính trị và tài chính, thì các nhà tài phiệt hay tổ chức lớn sẽ vẫn vui vẻ thu hẹp hoạt động của mình trong không gian của họ, hoặc ít nhất là cũng trì hoãn không để một hoạt động trên quy mô lớn nào diễn ra cho đến khi mọi thứ trở nên rõ ràng hơn.
Đó là lý do giả thuyết về kẻ thao túng, nắm trọn thị trường trong tay mặc sức làm gì thì làm là phi thực tế. Không ai điều khiển được thị trường cả, chỉ là tác động của họ đủ sức để gây ra sóng gió tác động lên tâm lý của những NĐT nhỏ lẻ.
Đừng để bị ám ảnh bởi tạo lập
Rất nhiều NĐT bị ám ảnh bởi tạo lập, khi họ thua lỗ sự ám ảnh về tạo lập khiến họ trở nên bi quan và cho rằng mình đang ở một nơi đầy lừa lọc và gian dối. Nhưng sự thật là chỉ số ít cổ phiếu bị thao túng theo cách thứ nhất ở trên.
Khái niệm về “LÁI” theo quan điểm của một nhà đầu tư chứng khoán điển hình thường rất mơ hồ bởi người ta thường chỉ quan tâm đến việc “LÁI” hành động như thế nào trên thị trường. Còn việc “LÁI” là ai thì lại không tò mò cho lắm. Tuy nhiên, phân tích một cách rõ ràng và chính xác tình hình luôn tốt hơn chỉ hiểu mơ hồ về nó, một nhà đầu tư sẽ làm tốt hơn rất nhiều nếu loại bỏ được ra khỏi suy nghĩ quan niệm về “LÁI”. “LÁI” sẽ chẳng có ý nghĩa gì nếu không có một định nghĩa rõ ràng được nhắc tới ở phần trước. Và nếu cứ dùng từ đó thường xuyên trong tình trạng như vậy thì thật là một sự cẩu thả trong ngôn từ. “LÁI”, theo nghĩa là các liên minh lợi ích của các tay to có thể sẽ trái ngược với “LÁI” theo nghĩa là những cá nhân đang thao túng thị trường; và cả hai điều trên cũng có thể lại mẫu thuẫn với “LÁI” theo nghĩa là tổng thể cung cầu trên thị trường.
Thực tế, diễn biến thị trường không thể được phán đoán dựa trên những phát biểu thiếu cơ sở về việc “LÁI” sẽ hành động ra sao. Bạn không thể xác định được thái độ đối với thị trường của từng cá nhân đang tham gia vào đó, nhưng chắc chắn là bạn có thể xác định được nguồn gốc của các lệnh bán và mua sắp được đưa ra, những động cơ sẽ khuyến khích các nhà đầu tư và đầu cơ, và trạng thái của những cổ phiếu ngắn hạn cũng như dài hạn.
Enjoy your reading! Chúc quý độc giả có một ngày chủ nhật vui vẻ và tràn đầy năng lượng tích cực.
Nhân dịp 20/10, QSCK cũng xin gửi lời chúc tới tốt đẹp nhất tới các chị em phụ nữ!
Cảm ơn chia sẻ a Quân Sư, lâu lắm mới có 1 bài viết hay